Zuivel heeft als een van de weinige voedingsmiddelen een beschermende werking op het gebit. Geen overbodige luxe in een maatschappij waar tandcariës en -erosie nog steeds een groot probleem zijn.

Bouwstenen gebit: calcium en fosfor

De voornaamste bouwstenen van het gebit zijn dezelfde als voor de botten: calcium en fosfor. Beiden zijn ruim aanwezig in zuivel. Samen vormen ze apatiet, het hoofdbestanddeel van het harde tandweefsel dat zich onder het tandglazuur bevindt. Apatiet is weliswaar hard, maar kwetsbaar. Door de inwerking van zuur kan apatiet ontkalken, met cariës of erosie als gevolg. Dat zuur kan rechtstreeks uit de voeding afkomstig zijn of door bacteriën worden geproduceerd.

Prevalentie cariës en tanderosie

Op 5-jarige leeftijd heeft 41% van de Nederlandse kinderen geen gaaf melkgebit meer. Op 23-jarige leeftijd is het percentage dat geen gaaf gebit heeft 84%. (1,2) Er is aanzienlijk verschil tussen kinderen met een lage sociaal economische status (SES) en kinderen met een hoge SES. (2,3) Een niet-gaaf gebit komt veel meer voor bij kinderen met een lage SES. Het aantal jeugdigen met erosieve gebitsslijtage is de afgelopen 10 jaar sterk toegenomen: ongeveer 1 op de 3 21-jarigen had in 2009 ernstige tekenen van slijtage. (2)

Remineralisatie door zuivel

Bacteriën in tandplak zetten koolhydraten uit de voeding om in zuren. Dit zuur dring door het glazuur heen en komt tussen de apatietdeeltjes van tanden en kiezen. Het zuur verdringt calcium uit het apatiet en de tand of kies wordt poreus. De mineralen in de buitenste glazuurlaag lossen op. Dit proces van oplossen van mineralen uit het apatiet vindt plaats bij een zuurgraad van 5,5. (3) Zuivel kan bijdragen aan het remineraliseren van het gebit. Speeksel kan calcium (onder andere uit zuivel) weer aanvoeren om de schade te herstellen. Gebeurt dit niet op tijd, dan ontstaat cariës.

Onderhoud gebit

Het Ivoren Kruis geeft duidelijke richtlijnen voor het behoud van een gezond gebit: poets tweemaal per dag de tanden en reinig de ruimte tussen de gebitselementen eenmaal per dag met ragers, flossdraad of tandenstokers. (4) Ook met de voeding zijn een flink aantal maatregelen tegen tanderosie en cariës te treffen, waaronder het beperken van aantal eet- en drinkmomenten. Verder is het advies 1 uur voor het tandenpoetsen geen zure producten te gebruiken om tanderosie te voorkomen. Direct na het eten of drinken wordt de glazuurlaag namelijk zachter door het inwerken van zuur. Door dat zachtere tandglazuur te poetsen met een tandenborstel, wordt de glazuurlaag dunner.

Tanderosie

Een ander gebitsprobleem van deze tijd is tanderosie: slijtage van het tandglazuur. Normaliter slijt gedurende een mensenleven 0,5 tot 1 mm tandglazuur van tanden en kiezen. Zure en zoete voedingsmiddelen zoals zoete dranken en wrijving (zoals tandenknarsen) kunnen de afbraak van tandglazuur versnellen. Speeksel kan het gebit beschermen tegen erosie. Het fungeert namelijk als een buffer, die zuren deels kan neutraliseren. Zuivel kan daarbij helpen. Zo werken de eiwitten uit zuivel bufferend en voert zuivel nieuwe calcium en fosfaat aan. (5)

Referenties

1. Schuller A et al (2013) Kies voor Tanden. TNO
2. Gezondheidsraad (2012) De mondzorg van morgen. Rapport 2012/04
3. Ivoren Kruis (2008) Eten drinken en een gezond gebit. Folder op de website
4. http://www.ivorenkruis.nl
5. Telgi R et al (2013) In vivo dental plaque pH after consumption of dairy products. Gen Dent 61(3):55-59