Lezers reageerden op het vetverrijkte keto-experiment van Yneke Kootstra en Marie Louise Schipper. Drie weken lang aten ze dagelijks een beperkte hoeveelheid koolhydraten (max 40 g) en 1000 calorieën extra aan vet. Hieronder twee reacties die ingekort verschenen in Voeding Magazine (verschijningsdatum 26 juni).
Yvo Sijpkens, internist en medisch adviseur stichting Je Leefstijl Als Medicijn:
‘Yneke Kootstra en Marie Louise Schipper hebben aan den lijve ervaren dat hun keto-experiment tot hun eigen verrassing goed uitpakt. Beide vrouwen beperkten gedurende 3 weken de dagelijks koolhydraatinname tot minder dan 40 g per dag en verhoogde hun vetinname met ca 1000 calorieën per dag. Yneke (65 kg) ervoer zowel mentaal als fysiek verbetering met vooral een afname van haar migraine. Bij Marie Louise (97 kg) leidde het nieuwe voedingspatroon tot ‘intermittend fasting’ met afname van honger, gewicht en triglyceridengehalte. Vanwege de positieve ervaring willen zij de nieuwe manier van lekker eten voortzetten.’
Wat is de verklaring voor de goede resultaten?
‘Dit kan zowel te maken hebben met de verlaging van de hoeveelheid koolhydraten als de toename van het eiwit- en vetpercentage per maaltijd. Volwaardige voeding levert de micronutriënten (vitaminen, mineralen, essentiële amino- en vetzuren) voor verzadiging waardoor het aantal eetmomenten beperkt kan worden. Voedingsketose is slechts een bijproduct van vetvertering en hoeft bij de meeste mensen geen doel op zich te zijn. Het lichaam heeft enkele maanden tijd nodig om zich goed aan te passen aan primaire vetverbranding. Hoge spiegels van beta-hydroxy boterzuur lijken wel een meerwaarde te hebben bij refractaire epilepsie en neurodegeneratieve ziekten.’
Waar blijft de overtollige energie?
‘De vraag werd gesteld waar de overtollige energie uit de extra vetinname naartoe is gegaan. Dit kan mogelijk verklaard worden door de extra warmteproductie bij een hogere eiwitinname, het thermogene effect. Op langere termijn kan ook meer metabool actief bruin vet ontstaan. Doordat elk lichaam weer verschillend omgaat met calorieën, heeft het tellen hiervan niet zoveel zin.’
Metabole gezondheid
‘In plaats van een echt ketogeen dieet lijkt het experiment echter meer op een volwaardig koolhydraatarm voedingspatroon welke ik sinds 2018 met succes aanbeveel bij mijn patiënten met metabole ziekten als obesitas, diabetes, hoge bloeddruk en atherogeen vaatlijden. Alleen in de eerste fase van sterke koolhydraatbeperking heeft extra vet een plaats om honger tegen te gaan en de vetverbranding op gang te brengen. Voor afname van visceraal vet, levervet, triglyceriden, glucose en insuline is het essentieel om juist het eiwitpercentage in de voeding, vooral bij de eerste maaltijd van de dag, geleidelijk te verhogen. Men hoeft niet bang te zijn voor vet uit echte voeding. Bij toename van insuline gevoeligheid, activiteit en spiermassa ontstaat min of meer ruimte voor complexe koolhydraten uit groenten en fruit. In combinatie met goed slapen, ontspannen, bewegen, liefhebben, zonlicht- en natuur expositie is een levenslange gezonde voeding op deze wijze de beste garantie voor metabole gezondheid als buffer tegen de enorme fysieke en mentale ziektelast van tegenwoordig.’
Wilma Bouwman en Alie Lourens, Managementteam Dieetzorg Friesland:
‘Wat een goed idee om eens te experimenteren met de macronutriënten-inname en anders te redeneren dan “als je minder calorieën eet dan dat je verbruikt, val je af”. Hoewel een N=2 onderzoek natuurlijk niet echt betrouwbaar is om conclusies uit te kunnen trekken. Ook in onze diëtistenpraktijk liepen we er vroeger tegenaan dat een caloriebeperking niet altijd tot gewichtsdaling leidde. In 2013 hoorden we voor het eerst over insulineresistentie en hoge insulinespiegels waardoor vetafbraak geremd zou worden en vetopslag juist gestimuleerd zou worden. En dat je bij inname tot 6 gram koolhydraten geen insulineproductie op gang brengt. Deze 2 dingen samen hebben bij ons geleid tot ons eigen “experiment” van een dieet met 6x per dag 6 gram koolhydraten, het 6×6 dieet. Ook onze cliënten/deelnemers ervaarden dezelfde prettige effecten als de 2 deelnemers van het vetverrijkte keto-experiment. ze voelden zich veel energieker, minder gestresst, hielden minder vocht vast (minder opgeblazen) en ze vielen af. Dus zeker iets om door te gaan met ons eigen experiment en te zoeken naar meer evidence dat het inzetten van het 6×6 dieet nuttig is. En dat wetenschappelijk bewijs is er middels twee onderzoeken ook gekomen!’
In zo’n korte periode al positieve effecten
‘Als je al jaren op de calorieën hebt gelet en dan nu ineens veel meer vet mag eten, dat is echt wennen (Marie Louise noemt het terecht “vetangst”). Dat je minder honger hebt en lekker verzadigd bent als je minder koolhydraten en wél meer vet mag eten, is ook iets wat wij terug horen. En vet is lekker, dus over het algemeen eet men heel lekker. Uit ervaring weten we dat deze effecten ook aanhouden na 3 weken, dus op de lange termijn.’
Was het wel keto?
‘Wat is ketogeen? Op pagina 21 (van Voeding Magazine 2, 2022) wordt aangegeven dat als je minder dan 40-50 gram koolhydraten neemt en “niet al teveel” eiwit, dat je dan in ketose komt. Op pagina 23 staat dat je max 30-60 gram KH eet en dat de eiwitinname rond de 1,2-2 gram per kg lichaamsgewicht moet liggen. Dat lijkt veel eiwit, zeker veel meer dan ‘niet al teveel’. En de vraag is of het per kg huidig lichaamsgewicht is of per kg ideaal lichaamsgewicht. Bij ons weten kom je bij een hoge eiwitinname niet snel in ketose, omdat er gluconeogenese plaats vindt. In het experiment wordt niet aangegeven dat de ketonenwaarde gemeten is, dus de vraag is of men echt in ketose gekomen is.’
Insulineresistentie
‘Het is de vraag of je je beter voelt door de hogere ketonenwaarde of door de lagere insulinespiegels tgv het eten van veel minder koolhydraten. Verder onderzoek zou zinvol kunnen zijn.’
Invloed op het gewicht
‘Doel van het vetverrijkte keto-experiment was niet specifiek gericht op het in gang zetten van gewichtsdaling, maar op o.a. de vraag wat er met het gewicht gebeurt als je ineens veel extra vet gaat eten bij een koolhydraatarm eetpatroon. Uit dit experiment kun je misschien concluderen dat je niet meteen gaat groeien als je meer vet eet bij een lage koolhydraatinname. Maar stel dat je wel wilt afvallen en daarom koolhydraatarm wilt gaan eten, dan lijkt het toch niet verstandig om de vetinname ineens met 111 gram (1000 calorieën) te gaan verhogen zoals in het experiment is gedaan. Wat zou er gebeuren als je de hoeveelheid calorieën eet die het lichaam ongeveer nodig heeft, maar dan de inname van koolhydraten vermindert naar < 40 gram per dag, ruim voldoende eiwit neemt en dan de rest van de calorieën in de vorm van vet neemt? Feitelijk is dat wat wij doen met het 6×6 dieet waarbij wij het aantal koolhydraten per eetmoment limiteren, ruim eiwit adviseren en géén vetbeperking opleggen. En dat blijkt heel goed te werken.’ (zie https://6x6dieet.nl/wetenschappelijk-onderbouwd/)
Invloed van vetrijke voeding op lipiden
‘Meer vet en vooral meer verzadigd vet eten wordt geassocieerd met verhoging van LDL-cholesterol en vergroten van het risico op hart- en vaatziekten. In het vetverrijkte keto-experiment heeft na 3 weken al een vervolgmeting van de lipiden plaatsgevonden. Dit is waarschijnlijk te snel om er conclusies uit te trekken over het effect van het eten van veel vet in combinatie met weinig koolhydraten op het lipidenspectrum. In onze praktijk zien we op de langere termijn verschillende effecten op de lipiden. Bij sommige mensen gaat het LDL- en totaal cholesterolgehalte naar beneden, terwijl bij een andere groep het LDL juist toeneemt. De vraag is of dit een probleem is. Ook bij gewichtsreductie door minder calorieën zie je vaak ten tijde van de gewichtsdaling (vetafbraak) een verandering van de lipiden. Het zou interessant kunnen zijn om dit nog eens beter te onderzoeken. Mogelijk dat ook het soort LDL nog beter bepaald moet worden om te kijken of het schadelijk is.’
Klopt de berekening macronutriënten in het experiment?
‘In het experiment was het de bedoeling om de dagelijks 1000 calorieën extra aan vet te nemen. 1000 calorieën staat gelijk aan 111 gram vet. Als wij met onze diëtistenblik kijken naar de berekening dan ontdekken we dat bij het ontbijt een grote fout in de berekening zit. Er staat dat het ontbijt 100 gram vet bevat, maar het beschreven ontbijt bevat ‘slechts’ 58-65 gram vet. Dus dat is al 35-42 gram vet minder dan de bedoeling. Het ontbijt bestaat uit .80 gram mascarpone ( = 32-39 gram vet, afhankelijk van merk), 100 gram volle kwark ( = 10 gram vet), 50 gram frambozen (= 0 gram vet) en 30 gram noten (= 16 gram vet).’
Samenstelling van het ‘ketogeen dagmenu’
‘De meeste mensen die een koolhydraatarm of ketogeen dieet gaan volgen, zullen dat doen omdat ze willen afvallen. Doel is dus afvallen en niet weer aankomen, niet jojo-en, en dus is aanpassing van de leefstijl nodig.
Om je eetgewoonten blijvend te kunnen veranderen is het van belang dat de basis van het eetpatroon ook op de lange termijn prettig is en waarbij je voldoende variatiemogelijkheden hebt. Het dagmenu uit het experiment lijkt daar niet aan te voldoen. Zoveel vet eten is heel lastig en beperkt ontzettend de productkeuze, waardoor het snel saai wordt. In het dagschema wordt uitgegaan van 150 gram mascarpone en meer dan 100 gram noten en pinda’s. Dit lijkt moeilijk vol te houden, zeker op de wat langere termijn. Ook is het moeilijk om op de lange termijn zo weinig koolhydraten te blijven eten. Dat is ook de reden dat wij bij ons eigen 6×6 dieet na het behalen van voldoende gezondheidsresultaat, de koolhydraten voorzichtig weer opbouwen zolang het gewicht of andere parameters niet weer verslechteren.’
De invloed van beweging
‘Beide deelnemers zijn lekker actief en voldoen ruim aan de norm voor gezond bewegen. Zou het nog verschil maken als jet het vetverrijkte ketodieet gaat volgen als je minder of niet beweegt. Vooral wanneer je fors overgewicht hebt is bewegen vaak moeizaam en soms ook echt niet mogelijk. Zou dit nog verschil maken voor het wel of niet groeien van het extra vet?’
Conclusie en aanbeveling
‘Heel fijn dat er onderzoek gedaan is naar een andersoortig eetpatroon, een eetpatroon dat totaal niet aansluit bij de Schijf van Vijf. Extra vet eten, inclusief verzadigd vet, hoeft helemaal niet negatief te zijn en kan zelfs gezondheidsverbetering geven. Gewichtstoename lijkt niet gekoppeld aan de hoeveelheid vet, mits de inname van koolhydraten heel laag is. Dat biedt veel kansen. Dit onderzoek was klein, met 2 personen gedurende 3 weken, daaruit kun je geen harde conclusies trekken.
Er is meer onderzoek nodig om aan te tonen dat er naast de Schijf van Vijf ook andere “diëten” zijn die gezond of zelfs gezonder zijn. Zeker bij overgewicht of andere chronische aandoeningen.’
‘Omdat je streeft naar een blijvende verandering in de voeding is het van belang dat het eetpatroon aantrekkelijk is en sociaal in te passen is. Het vetverrijkte ketogene dieet lijkt prima voor een paar weken, maar is ons inziens niet vol te houden op de langere termijn. Marie Louise wil nog meer kilo’s kwijtraken, door deze keto-eetwijze te combineren met intermittent fasting. Daarmee beperkt ze zich nog veel meer. Wij zouden aanraden om toch weer wat minder vet te nemen, bij dezelfde hoeveelheid eiwit en koolhydraten. Dat is min of meer wat wij doen met ons 6×6 dieet en wij weten uit ervaring dat dit werkt en dat het goed is vol te houden.’