Tekst: Rob van Berkel

Kaas is een goede leverancier van vitamine K2, maar het assortiment aan kazen loopt sterk uiteen. Er zijn verschillen in vetpercentage, rijpingsduur en land van herkomst. Onderzoekers van Maastricht hebben nu gekeken of er daardoor ook verschillen zijn in de hoeveelheid vitamine K2. Het blijkt dat de (half)harde Hollandse kazen een goede bron van vitamine K2 zijn. Sommige buitenlandse kazen scoren duidelijk minder. Hun bevindingen hebben ze onlangs gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift ‘Nutriënts’.¹

 

Wat is vitamine K2?

Vitamine K staat met name bekend om de essentiële rol die het speelt bij de bloedstolling. Het vet-oplosbare vitamine doet echter meer. Zo is het ook betrokken bij de botgezondheid en het behoud van soepele bloedvaten. In onze voeding komen voornamelijk twee verschillende soorten vitamine K voor: K1 (phylloquinone) en K2 (menaquinone). Ongeveer 90% van de vitamine K die we binnenkrijgen is K1, wat te vinden is in groene (blad)groenten, algen en sommige plantaardige oliën. De overige 10% is K2 wat te vinden is in gefermenteerde zuivelproducten zoals kaas en kwark en een beetje in vlees, lever en eieren. Onze darmbacteriën produceren ook vitamine K2, maar de opname ervan is waarschijnlijk beperkt.² Er zijn verschillende vormen vitamine K2, aangegeven met het aantal zijketens. Je komt ze tegen als MK4 t/m MK14. Hoewel we met onze voeding name K1 binnenkrijgen, dragen vitamine K1 en K2 in vergelijkbare mate bij aan de vitamine K-status. Dat komt omdat vitamine K2 uit dierlijke producten beter wordt opgenomen dan vitamine K1 uit plantentaardige producten. De opname van vitamine K1 kun je wel verbeteren door er vet aan toe te voegen. Een ander verschil is dat de inname van vitamine K2, en niet van K1, is geassocieerd met een verlaagd risico op coronaire hartziekten.^{3, 4} Vandaar ook de interesse die er is in met name vitamine K2. Tot slot is er nog een derde vorm, maar dat is een pro-vitamine zonder biologische activiteit: vitamine K3 (menadion). Deze vorm wordt toegevoegd aan diervoer en darmbacteriën kunnen het omzetten in het actieve MK4.

Hoeveel vitamine K2 zit er in kaas?

Kaas is een belangrijke bron van vitamine K2. Maar zijn er verschillen in de hoeveelheid vitamine K2 tussen de verschillende soorten kaas? En hebben het vetpercentage en de rijpingsduur daar invloed op? Onderzoekers van Maastricht hebben die vragen proberen te beantwoorden.¹ Ze hebben daarvoor verschillende kazen gekocht bij Nederlandse supermarkten, biologische winkels (rauwmelkse kaas) en speciaalzaken (buitenlandse kazen) en het vitamine K-gehalte ervan geanalyseerd. Het vitamine K-gehalte hebben ze ook geanalyseerd van andere voedingsmiddelen om die met kaas te kunnen vergelijken. Het blijkt dat er kleine, maar ook grote verschillen zijn.

Rijpingstijd

• In jonge kaas zit wat meer vitamine K2 dan in oude kaas. Dit komt door de aanwezigheid van K2 die door bacteriën tijdens de rijping (fermentatie) wordt gevormd. De Goudse 48+ met een rijpingstijd van 4 weken bevatte bijvoorbeeld 472 ng/g vitamine K2, terwijl die met een rijpingstijd van 13 weken 650 ng/g bevatte.
• Kwark bevatte weinig vitamine K2 (94-140 ng/g).

Vetpercentage

• 20+ kazen bevatten gemiddelde tot behoorlijke hoeveelheden vitamine K2 (270-387 ng/g).
• 40-45+ kazen waren rijk aan vitamine K2 (490-647 ng/g).
• Rauwmelkse kazen van lokale zuivelboerderijen waren rijk aan vitamine K2 (604-789 ng/g).    

   

         Hoeveelheid vitamine K1 en K2 in Hollandse kazen.

Europese kazen

• Kaas uit Mediterrane landen (feta, mozarella, Gorgonzola, pecorino) bevatte weinig vitamine K2 (maximaal 117 ng/g). Parmezaanse kaas bevatte zelfs nauwelijks iets (3 ng/g).
• De Franse kazen Boursin en Brie bevatten weinig vitamine K2 (respectievelijk 111 en 125 ng/g). Roquefort en Camembert bevatte duidelijk meer (respectievelijk 381 en 681 ng/g). Van de Franse kazen zat de meeste vitamine K2 in Münster, gemaakt van rauwe ongepasteuriseerde melk (801 ng/g).
• De Britse kazen Cheddar en Stilton bevatte gemiddelde tot behoorlijke hoeveelheden vitamine K2 (respectievelijk 323 en 433 ng/g).
• De Zwitserse kazen Raclette en Emmenthal bevatten ook gemiddelde tot behoorlijke hoeveelheden vitamine K2 (respectievelijk 235 en 494 ng/g), terwijl Gruyère maar weinig bevatte (65,3 ng/g).
• De Noorse kazen Norvegia en Gamalost bevatten veel vitamine K2 (respectievelijk 415 en 542 ng/g).

         Hoeveelheid vitamine K1 en K2 in een aantal Europese kazen.

Non-zuivel voedingsmiddelen

• Herten-, varkens- en rundvlees bevatten maar weinig vitamine K2 (8,8-18,9 ng/g). Kippenvlees, rundergehakt en runderlever bevatten wat meer vitamine K2 (76,1-112 ng/g)
• Vis (makreel, schol, garnalen, zalm, haring) bevatte meestal weinig vitamine K2 (0,7-52,8 ng/g). Paling bevatte daarentegen veel vitamine K2 (631 ng/g). Waarschijnlijk komt dit omdat paling tegenwoordig gekweekt wordt en voer krijgt waar vitamine K3 (menadion) aan wordt toegevoegd. De paling bevatte namelijk alleen maar MK4, wat gevormd kan worden uit vitamine K3.
• Bij de gefermenteerde groente valt nattō op. Deze gefermenteerde sojabonen bevatten maar liefst 10.985 ng/g vitamine K2. In Nederland wordt het echter nauwelijks gegeten. De bij ons meer bekende zuurkool blijft steken op 55 ng/g.

         Hoeveelheid vitamine K1 en K2 in vlees, vis en groenten.

---

Referenties

1. Beulens JW, Booth SL, van den Heuvel EG, Stoecklin E, Baka A, Vermeer C. The role of menaquinones (vitamin K2) in human health. Br J Nutr. 2013 Oct;110(8):1357-68.
2. Geleijnse JM, Vermeer C, Grobbee DE, Schurgers LJ, Knapen MH, van der Meer IM, Hofman A, Witteman JC. Dietary intake of menaquinone is associated with a reduced risk of coronary heart disease: The Rotterdam Study. Nutr. 2004, 134, 3100–3105.
3. Gast GC, de Roos NM, Sluijs I, Bots ML, Beulens JW, Geleijnse JM, Witteman JC, Grobbee DE, Peeters PH, van der Schouw YT. A high menaquinone intake reduces the incidence of coronary heart disease. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2009 Sep;19(7):504-10.
4. Vermeer C, et al. Menaquinone Content of Cheese. Nutrients. 2018 Apr 4;10(4). pii: E446.